कर्णाली प्रदेशमा दलित समुदायमाथि कथित माथिल्लो जात भनिने समुदायद्वारा घटाइने दर्दनाक घटनाहरू कर्णाली प्रदेशका निम्ति सञ्चो नहुने घाउ जस्तै भएका छन् । जातीय विभेद तथा छुवाछुतकै कारण कालीकोटका मानवीर सुनार र मना सार्कीले ज्यान गुमाउनु परेको थियो । अहिले आएर दलित भएकै कारण जाजरकोटका नवीन विक रुकुमपश्चिमा लखेटिएर मारिए । यी त प्रतिनिधिमूलक केही ठूला […]

विश्वमा कोरोना भाइरस (कोभिड १९) बाट संक्रमित हुने मानिसको संख्या दिनहु बढ्दो छ । नेपालमा पनि ३५७ जनामा कोरोना सक्रमण पुष्टि भैसकेको छ भने गत चैत ११ गतेयता देश लकडाउनमा छ । अन्य प्रकोपको तुलनामा कोरोना भाइरस भिन्न छ । मानिसहरु मिलेर सामना गर्नुको साटो यसविरुद्व सामाजिक दुरी कायम गर्नुपर्ने बाध्यता छ । नेपालको तेश्रो […]

विश्व कोरोना महामारीमा जुधिरहेको छ । यसको रोकथामका लागि सरकारले लकडाउन घोषणा गरेको पनि दुई महिना नाग्यो । समाजका हरेक तहतप्का यो कहरबाट प्रभावित भइरहको यो परिप्रेक्षमा सोमबार प्रधानमन्त्रीले राष्ट्रको नाममा सम्बोधन गरी नागरिकलाई स्वास्थ्य, शिक्षा, कृषि, उद्योगलगायतका क्षेत्रमा सरकारको वैकल्पिक योजनाबारे जानकारी दिएका छन् । उनले विषम परिस्थितिमै पनि नागरिकका गतिविधिलाई अब ठप्प हुन […]

कलेजताकाको कुरा हो । कोठा साथी थिए कडा ब्राह्मण परिवारका । उनी बाहिर जे देखिन्थे भित्र त्यो थिएनन् । त्यो उनको बाध्यता रहेछ । उनको घर पुगेपछि कारण थाहा पाइयो । बुबा कट्टर रहेछन् । छोराको प्रशंसा शुरु गरे यसरी –मलाई मेरा छोराछोरीप्रति गर्व छ । जाँडरक्सी त के, कसैले कुखुरासम्म चाखेका छैनन् । दायाँ […]

कोरोना भाइरस (कोभिड– १९) ले बिश्वव्यापी सन्त्रास दिइरहेको छ । मानव जीवन एक्कासी भयावह वातावरणमा धकेलिएको छ । संक्रमणबाट जोगिन अपनाइएको लकडाउन, सेल्फ आइसोलसन, फोर्स आइसोलेसन आदिबाट विश्वभरकै आर्थिक गतिविधि ठप्प बन्न पुगेको छ । यसबाट दुनियाँको आर्थिक अवस्था तहस नहस भैरहेको छ । यो अवस्थाले चरम मन्दी ल्याउने आँकलन भेरहेको बेला कृषिमा आधारित नेपालमा […]

कोरोना भाइरस कोभिड १९ बाट सिर्जित कठिन अवस्थामा देश उभिएको छ । यो नेपालको मात्रै संकट नभएर विश्वले भोगिरहेको र अझै भोग्नु पर्ने महासंकट हो । गाँस, बास , कपास, शिक्षा र स्वस्थ्यलाई हामीले आधारभूत मानिसको आवश्यकता भन्छौ भने अहिलेको मुख्य चुनौती स्वास्थ्य र गाँसको प्रत्याभूति हो । गाँस भनेको खाद्यान्न लगायतका बस्तु हुन र […]

कृषि भन्नेबित्तिकै सबैले निकै सजिलो काम मान्छन् । जसलाई पनि म गर्न सकिहाल्छु नि जस्तो लाग्छ । तर, यो सोचेजस्तो सजिलो र छुट्टै ‘मुभमेन्ट’ ल्याउन सहज विषय होइन । विगतको दिनबाट घट्दैघट्दै हाम्रो कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा करिब २५/२६ प्रतिशत योगदान दिने क्षेत्र बनेको छ, कृषि । यो ‘लाइभ’ क्षेत्र हो, योसँग खेल्न र काम गर्न […]

नेपालीहरू प्रकृति पूजा गर्छन् र आफू त्यसको पुजारी बन्छन् । गुणको विशिष्टताको आधारमा सजीव, आँखाले देख्न सकिने, छुन सकिने वस्तुमात्र होइन निर्जीव, छुन नसकिने र आँखैले नदेखिने विम्बहरूको समेत पहिचान गरी संस्कृतिको रूपमा अवलम्बन गर्दै आएका छन् । हजारांै वर्षदेखि प्रकृतिलाई संस्कृतिको डोरीले बाँधेर आफूमात्र नभई सिङ्गो विश्व ब्रह्माण्डको संरक्षणमा योगदान पुर्‍याउँदै आएका नेपाली किसान […]

चीनमा कोरोना भाइरसको प्रकोप सुरु हुनभन्दा केही हप्ताअगाडि अफ्रिकी महादेशका केही देशहरू जस्तै– केन्या, सोमालिया, तान्जानिया, युगाण्डा, दक्षिणी सुडान, इथियोपियामा खाद्यान्न बालीमा एक प्रकारको फट्याङ्ग्रा (जसलाई नेपालीमा सलह भनिन्छ)ले धेरै नै क्षति पुर्‍याएको समाचारहरू प्रकाशित भए । नेपालको कृषिलाई कोरोनाले ठूलो प्रभाव पार्ने आकलन हुँदैगर्दा यही खतरनाक किरा सलहको प्रवेश हुन सक्ने र त्यसले नेपालको […]

निश्चय पनि अहिले विश्व नै कठिन समयमा छ । संसारभरका विज्ञहरू अलमलमा छन् । यो स्वाभाविक पनि हो, किनकि समस्या नयाँ छ । हरेक देशका विज्ञहरूले बनाएका रणनीतिहरू फेल खाएका छन् । त्यसको असर नेपाललाई पनि पर्ने नै भयो। यसो भन्दैमा हामीले हात बाँधेर बस्न पनि भएन । हामी दुई महिनादेखि लकडाउनमा छौं । लकडाउन सुरुहुँदा नेपालमा दोस्रो […]

पेशाले चिकित्सक भएको नाताले र चिकित्सा शिक्षा अध्ययन, अनुसन्धान तथा अनुसन्धानको प्रस्तुती/शिलशिलामा विदेशमा हुँदा आर्जन गरेको स्वास्थ्य सम्बन्धी ज्ञानको अधारमा र २८ वर्षे चिकित्सकीय अनुभवको आधारमा नेपालमा भएको स्वास्थ्यको अवस्थाबारे केही लेख्ने जमर्को गर्दैछु । म कुनै राजनीतिमा संलग्न नभएको र लेखसँग कोही कसैसँग लेनादेना नभएको जानकारी पनि गराउँदछु । ५/६ वर्ष अघिदेखि नै स्वास्थ्यसँग […]

महामारीका कारण देश लकडाउनको अवस्थामा रहेको बेला आगामी वर्षका कार्यक्रमहरु र बजेट तयारीको अन्तिम अवस्थामा पुग्दा सरकार, नीति निर्माताहरु, व्याख्या विश्लेषकहरु, पत्रकारका खोज खबरीहरु र आम जनमानसले देशमा व्याप्त दुई वटा महामारीको खासै ख्याल नगरेको जस्तो देखियो । न देशलाई लामो समयदेखि गाँजेको दलाल पुँजीवादी महामारीका बारेमा चिन्तन गरेको देखियो, न कोरोना महामारीपछि विश्वगजत र […]

तत्कालीन ७ राजनीतिक दल र माओवादीबीच भारतको राजधानी नयाँदिल्लीमा भएको चर्चित १२ बुँदे साझा समझदारीको परिणाम नेपाल अधिराज्य गणतन्त्र नेपालमा परिणत भएको, अर्थात राजसंस्थाको अन्त्य भएर गणतन्त्र स्थापना भएको यो जेष्ठ १५ गते १२ वर्ष पूरा हुँदैछ । नेपाली समाजमा ‘१२ वर्षमा खोला पनि फर्किन्छ’ भन्छन् ! भारतले नेपालको भुभाग लिपुलेक हुँदै चीनको कैलाश मानसरोवर […]

समय क्रमसँगै विदेशबाट नेपाल आउने संक्रमितको संख्या र नेपालभित्रै सरेको भाइरसबाट संक्रमितको संख्या बढ्ने निश्चित छ । परीक्षणको दायरा साँघुरो हुँदा र परीक्षण गर्ने क्षमता नहुँदा अहिले पहिचान नहुँदै संक्रमितले मृत्युवरण गर्नुपरेको घटनाहरू देखिन थालेको छ । कोरोना संक्रमित एक चौथाइदेखि आधालाई कुनै लक्षण देखिँदैन । तसर्थ सम्भावित संक्रमितसँगको भेटघाटको क्रममा समेत संक्रमण पुष्टि भएकाहरूसँग […]

सामाजिक सुरक्षा मानिसले जन्मदेखि मृत्युपर्यन्त भोग्नुपर्ने अवसरको अभाव, स्रोतको असमान वितरणका साथै त्यसैबाट सिर्जना हुने अवहेलनाको अन्त्य गरी सामाजिक न्याय कायम गर्न गरिने महत्वपूर्ण प्रयास हो, सामाजिक सुरक्षा । गरिबी निवारण, सुरक्षित भविष्य र समग्र मानवीय मर्यादा रक्षाका लागि आधारभूत आवश्यकताहरूको परिपूर्ति सुनिश्चित गर्ने कार्य नै सामाजिक सुरक्षा हो । सामाजिक सुरक्षालाई एक मूलभूत मानव […]

भारतले लिपुलेकसहितको १९ किमी नेपाली भूमि अतिक्रमण गरी तिब्बतको मानसरोबरसम्म पुग्ने रणनीतिक र ब्यापारिक मार्ग खोलेपछि दुई देशबीचको सम्बन्धमा ठूलो दरार पैदा भएको छ । नेपालले अतिक्रमित भूमि फिर्ता गराउन नयाँ नक्सा कार्यान्वयनमा ल्याएर प्रारम्भिक प्रक्रिया सुरु गरेको छ भने भारतले आफ्नै भूमिमा सडक निर्माण गरेको आधिकारिक धारणा सार्वजनिक गरेको छ । नेपालले नयाँ नक्सा […]

कालापानी क्षेत्रमा नेपाली भूभाग मिचेर गरिएको सडक निर्माणको नेपालले जनाएको बिरोध र त्यसपछि छुटेको भूभाग समेटेर नक्सा प्रकाशन गरिएपछि भारतमा ठूलै खैलाबैला मच्चिएको छ।  तर भारतीय संचार माध्यम र त्यहाँको संस्थापन पक्षका राजनीतिक तथा बौध्दिक वृत्त यस घटनाको बस्तुगत विश्लेषण गर्नुको सट्टा निम्नस्तरीय प्रचारबाजीमा उत्रिएका छन्। यस प्रचारमा कतिले अज्ञानतावस र कतिले गलत नियतले बिभिन्न […]

अहिले विश्व नै कोरोना भाइरसको अर्थात् कोभिड–१९ को कारण भयावह अवस्थामा छ । यसको नियन्त्रण र रोकथामका लागि लकडाउन नै उत्तम विकल्प मानिएको छ । विश्व नै संकटको घडीमा हुँदा नेपाल पनि यस महाव्याधीबाट अछुत छैन । हामीले स्मरण गर्नैपर्छ । संसारमा ठूलाठूला राजनीतिक क्रान्तिपछि परिस्थिति बदलिएको छ। देशहरू विकसित बनेका छन् । यस्तै परिवर्तनबाहेक […]

सन् १९७० ताका चीनमा ग्रामीण र कृषिमा आधारित भीमकाय अर्थतन्त्र थियो । कुल जनसङ्ख्याको लगभग ७० प्रतिशत जनता खेतीकिसानीबाट जीविकोपार्जन गर्थे । कम्युन प्रणाली (सामूहिक भू-अधिकार र सामूहिक आय) अन्तर्गत् सङ्गठित कृषकको कृषिजन्य उत्पादन सस्तोमा खरिद गरी सहरी क्षेत्रमा सरकारी स्वामित्वका उद्योगहरूमा काम गर्ने मजदुरलाई सहुलियतमा उपलब्ध गराउने परिपाटी थियो । यसबाट कृषक परिवारहरू आहत […]

नेकपाका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको नेतृत्व तथा दुईतिहाइ जनमतको जगमा निर्मित सरकारको नीति तथा कार्यक्रम पास भए पनि त्यसले उत्साहको सञ्चार गर्न सकेन । कोभिड–१९ ले अर्थतन्त्रमा पार्ने असरका बारेमा विहङ्गम विश्लेषण नीति कार्यक्रममा देखिएन । विदेशवाट रोजगारी विमुख भएर फर्कने सहित देशभित्र रहेका लाखौं बेरोजगारका बारेमा भरपर्दो कार्यक्रम आउनै सकेन । यसबाट प्रष्ट हुन्छ […]

कोभिड-१९ भाइरसले निम्त्याएको विश्वव्यापी महामारीका कारण आम जनजीवन सहज र सामान्य बन्न सकिरहेको छैन । यो लेख तयार गर्दासम्म नेपालमा ५१६ जना व्यक्तिहरु कोरोना भाइरसबाट संक्रमित बनिसकेका छन् । नयाँ भाइरस भएकोले यसविरुद्धको एन्टिभाइरल एवम् भ्याक्सिनको अनुसन्धान र विकासमा विश्वभरका सम्बन्धित विज्ञहरु जुटिरहेका भए पनि हालसम्म यस्तो अनुसन्धानले पूर्णता पाउनसकेको छैन । कोरोना भाइरसले मानिसलाई […]