ताजा मानव अवशेषशास्त्र, जीनशास्त्र र पुरातत्वशास्त्रले मानिसका पुर्खाहरु एउटै स्थानमा उद्पति र विकास भई अन्यत्र फैलिएको व्याख्या गर्छ । मानव उद्विकासको प्रकृया अफ्रिकामा भई विभिन्न अन्य महादेशमा फैलिएको नै आजको प्रमुख बुझाइ तथा व्याख्या हो । यसलाई विज्ञानको विशेषता नै मान्नुपर्छ कि आजको सिद्धान्त, व्याख्या र परिकल्पनाबारे तथ्य प्रमाणहरुको खोजी र अनुसन्धान हुने क्रममा फेरि […]

महाभारत महाकाव्य दक्षिण र पूर्वी एसियाका धेरै मानिसका लागि नौलो होइन । तत्कालीन हस्तिनापुर राज्यसँग सम्बन्धित एक वृहत कथा अन्तरगत थुप्रै उपकथाहरु यसमा छन् । राजा धृतराष्ट अन्धा पात्रका रुपमा प्रस्तुत छन् । दुर्योधनजस्ता मूर्ख छोरा र त्यस्तै सल्लाकार तथा छोराप्रतिको उनको अस्वाभाविक ममता एवम् स्वार्थका घटना त्यसमा उल्लेख छ । शकुनीजस्ता पात्रको कुटिल र […]

एनआरएनएको सम्मेलनमा आएका केही अपि्रय समाचारलाई लिएर यस्तो सम्मेलन नेपालमा नगर्ने सुझाव धेरैले दिएको पाइयो । एनआरएनएले हरेक वर्ष ठूला क्षेत्रीय सम्मेलनहरू विभिन्न देशमा गर्दै आएको छ । ग्लोबल सम्मेलन पनि नेपाल बाहिर गर्न नसक्ने या नहुने भन्ने कुरै भएन । नेपालमा भन्दा विदेशमा सम्मेलन गर्दा खर्च सस्तो पनि पर्छ । जस्तो- बेलायतबाट यतिबेला इटाली […]

हामीले जुनबेलामा सन् २००३ मा एनआरएनए स्थापना गर्‍यौं, त्यसबेलादेखि नै विदेशमा नेपालीहरुका धेरै संघ संस्थाहरु थिए । सामाजिक संस्था, जातीय, क्षेत्रीय, राजनीतिक, धार्मिक संस्थाहरु हुँदाहुँदै पनि ती छरिएर रहे र केही सीमित कुराहरुमा मात्र व्यस्त भए । नेपाल बाहिर बसेका नेपालीहरुले देशका लागि धेरै योगदान गर्न सक्छन् भनेर हामीले छलफल थाल्यौं । त्यही छलफलपछि हामीले […]

चीनका रास्ट्रपतिको नेपाल भ्रमण भब्य र सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको छ । यो भ्रमण हरेक हिसाबले ऐतिहासिक बन्यो । यसले सिर्जना गर्ने भविश्यका विविध कुराहरुले नेपाल र हिमालय क्षेत्रलाई दुरगामी असर पार्ने निश्चित छ । राष्ट्रिय सहमति कायम गराउँदै अहिलेको युगान्तकारी अवस्था सिर्जना गर्नु नेपाल सरकारको ठूलो सफलता हो । नेपालले अहिले देखाएको सुक्ष्म भू–राजनीतिक सुझबुझ, […]

नेपालको पूर्वाधार क्षेत्रमा निजी लगानी राम्रो भइरहेको छ । उत्पादनको अन्य क्षेत्रमा पनि निजी क्षेत्रको राम्रो लगानी भइरहेको थियो । तर, सरकारको पछिल्लो अव्यवहारिक नीतिले निजी क्षेत्रका लागानीकर्ताहरुलाई ठूलो आघात पुगेको छ । यसको कारण हो– सरकारले लिएको भष्मासुर नीति । २१ औं शताब्दीमा आइपुग्दा पनि स्टालिनकालीन अवस्थामा एउटा सामाजिक पार्टीले राज्य गर्दा जसरी पूर्वाधार […]

महामहिम राष्ट्रपति सी चिनफिङ तथा चिनियाँ प्रतिनिधि मण्डलका विशिष्ट सदस्यहरूलाई यस राजकीय भोजमा न्यानो स्वागत गर्न पाउँदा मलाई अत्यन्त खुशी लागेको छ । यो एउटा सुखद संयोग नै हो । महामहिम राष्ट्रपतिज्यूको राजकीय भ्रमण जनवादी गणतन्त्र चीन ७० औं वर्षगाँठको शुभ अवसरमा भइरहेको छ । यस अवसरमा महामहिम राष्ट्रपतिज्यू, चिनियाँ प्रतिनिधि मण्डल एवम् चिनियाँ मित्रहरूलाई […]

नेपालमा सयौं फूलहरु फुलेका छन् । मैले भर्खरै चिनियाँ भाषामा लेखिएको नमस्ते भनेको छु, त्यति राम्रो छैन होला । सम्माननीय राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीज्यूको हार्दिक निमन्त्रणामा म नेपालमा आएको छु । यो मेरो कान्तिपुर, काठमाडौंको पहिलो भ्रमण हो । यहाँ मैले पुराना तथा नयाँ साथीहरुसँग भेटें । नेपालको राजनीतिक स्थायित्व, सामाजिक सदभाव र जनताको सुखी जीवन […]

लामो समयदेखिको मौनता तोड्दै भोलि शनिबार चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ्गको नेपालमा राजकीय आगमन हुनेछ । भ्रमणको तयारी पूर्णरुपमा सम्पन्न भइसकेको नेपाल सरकारले बताएको छ । चिनियाँ राष्ट्रपति सीको भ्रमणको विषयले यतिबेला सर्वसाधारणदेखि राजनीतिक तहसम्म उल्लेख्य चर्चा पाइरहेको छ । स्वयं प्रधानमन्त्रीदेखि सरकारी निकायका व्यक्तित्वहरुले मुख्यरुपमा रेल्वे परियोजना र केही अन्य आर्थिक परियोजनाहरुमा सम्झौता हुन सक्ने […]

चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङको  २५-२६ असोजमा भ्रमण हुने औपचारिक सूचना हालै  सार्वजनिक भएको छ । २३ वर्ष पछि पहिलो पटक नेपाल भ्रमणमा आउन लागेका चिनियाँ राष्ट्रपतिको आगमनराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको मैत्रीपूर्ण निमन्त्रणामा हुन् लागेको हो ।  भ्रमणको खबरले सिंगो राष्ट्र उत्साहित छ । बलियो तथा  स्थायी सरकार हुनुको ठूलो उपलब्धिका रूपमा राष्ट्रपति सीको  भ्रमणलाई लिन सकिन्छ । साथै, बृहत परियोजना सहयोग […]

दशैं नेपालको सबैभन्दा ठूलो चाड हो । धेरैलाई पुराना सम्झनामा लगेर झक्झक्याउने काम दशैंले जति सायदै अन्य चाडले गर्छन् । किनकि दशैं यस्तो चाड हो, जुन हिमालदेखि तराईसम्मका, बाहुनदेखि दलितसम्मले आफ्नै संस्कृतिका रुपमा मनाउँछन् । सरकारले पनि यस चाडलाई विशेष महत्व दिएर विदा दिने गरेको छ । तराईमा पनि धुमधामका साथ नवरात्रभरि नौ दिनसम्म देवीदुर्गा […]

बहुसंख्यक नेपालीका घर–घरमा दूर्गामाताको पूजा–आराधना भइरहेको छ । नारीलाई देवी मानेर अनुष्ठान चलिरहेकै बेला एउटी अवला नारी रोशनी शाही घोर अन्यायमा परेकी छिन् । नाम रोशनी भए पनि उनको चमक हराएको छ । हाँस्न सकेकी छैनन् । रुन पनि सकेकी छैनन् । बाँचौं, बाँच्ने आधार भत्किएको छ । मरौं, नेपालको कानूनले मर्न दिँदैन । एउटी […]

झण्डै पाँच वर्ष पहिले म वन मन्त्रालयअन्तर्गत वनस्पति विभागको केन्द्रीय कार्यालय राष्ट्रिय हर्बेरियम तथा प्रयोगशालाको उड एनाटोमी सेक्सन (काठको आन्तरिक संरचना अध्ययन गर्ने ठाउँ जहाँ अबैध रुपमा ओसार–पसार गर्दा समातिएका रक्तचन्दन लगायतका काठ तथा काठजन्य वस्तुको वैज्ञानिक परिक्षण पनि गरिन्छ) मा कार्यरत थिएँ । त्यहाँ झापा/मोरङतिरका दुईजना किसान एउटा रुखको फोटो र फलसहितको हाँगा लिएर […]

चिनियाँ राष्ट्रपति नेपाल आउने निश्चित भएको छ । उनको भ्रमणको टुंगो लागेसँगै अहिले नेपाली राजनीतिमा सी विचारधारा, बीआरआई, इण्डोप्यासिफिक रणनीतिलगायतका विषयले चर्चा पाएका छन् । यी विषयहरुलाई फरक–फरक कोणबाट विश्लेषण गरिँदैछ । यी विषयहरुका सन्दर्भमा नेपाल तथा नेपाली जनताको भूमिका कस्तो हुने ? एउटा स्पष्ट विश्लेषण र त्यस आधारमा आफ्नो भूमिका निर्धारण गर्नुपर्ने हुन्छ । […]

दुई साताअघि ‘ओली शासनमा राजनीतिक प्रदूषण’ शीर्षकमा यस पंक्तिकारले अनलाइनखबरमा राजनीतिक टिप्पणी लेखेको थियो । सो टिप्पणीमाथि प्रश्न उठाउँदै नेकपाका एक नेताले भने, ‘राजनीतिक प्रदूषण बढ्दैछ भनेर मात्र पुगेन पत्रकारज्यू, सरकारमा बढिरहेको ‘ब्याक्टेरिया’ कसरी हटाउने भन्ने उपचारविधिको पनि विश्लेषण गर्नुपर्‍यो नि । समस्या मात्र देखाएर भएन, समाधान पनि बताउनुपर्‍यो । सत्तारुढ नेकपाका नेताको चिन्ता स्वाभाविकै […]

संसदमा विश्वासको मत पाएको दिन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बोलिरहँदा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका साथीहरुले टेबल ठोक्दा निस्केको आवाजले कांग्रेसका साथीहरुको मुटुको धड्कन बढ्ने अवस्था थियो । एकातिर भयको वातावरण थियो, अर्कोतिर प्रधानमन्त्रीप्रतिको चरम विश्वास पनि थियो । त्यही दिन प्रधानमन्त्रीलाई सुझावका रुपमा केही कुरा राखिसकेपछि हलबाट बाहिर निस्कँदा पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालसँग भेट भयो । मैले […]

विश्वविद्यालयमा हुने दलीय भागवण्डा र यसको प्रभाव के हो भन्ने विषयको भुक्तभोगी अहिलेका युवा विद्यार्थी हुन् । विश्वविद्यालको कक्षा कस्तो छ ? कलेज ‘कलेज’ भन्न लायकको छ कि छैन ? यसबाट सुरु गर्नुपर्छ बहस । दक्षिण एशियामा हेरौं । एक हजार विश्व विद्यालयभित्र चीनको सिन्ह्वा विश्वविद्यालय पर्छ, जुन अहिले २३ नम्बरमा छ । तपाई त्यो […]

दलीय भागवण्डा शिक्षा क्षेत्रमा मात्रै छैन, सबै क्षेत्रलाई हामीले राजनीतिकरण गर्‍याैं । धेरथोर हामी पनि जिम्मेवार छौं । आ–आफ्नो हिस्साको कमजोरी सबैले स्वीकार गर्नुपर्छ । तर, म के भ्रम छर्न चाहन्न भने हामीले निरपेक्ष आदर्शका कुरा मात्र गरेर हुँदैन । भौतिक जगत, सामाजिक जगतको विकासका नियमहरु छन् । यो निश्चित प्रक्रिया पार गरेर अगाडि बढ्छ […]

संघीयता कार्यान्वयनको परिणामस्वरुप संघ, प्रदेश र स्थानीय तहहरू संविधानले व्यवस्था गरेका अधिकारहरूको प्रयोग गर्दै क्रियाशील हुँदैछन् । यद्यपि स्थानीय तहका कामहरू पर्याप्त र समयमै हुन नसकेकोप्रति जनताको गुनासो छ । हामीले संघीयतामा जानुपर्नाका विविध तर्करू प्रस्तुत गर्दै आयौं । जस्तै– काठमाडौं केन्द्रित शासनलाई विकेन्द्रीत गर्न, विकासमा क्षेत्रीय, वर्गीय, जातीयलगायत सबै प्रकारका असमानता र विभेदको अन्त्य […]

माइक्रोबायोलोजी अर्थात् सूक्ष्मजीव विज्ञान यस्तो एउटा विषय हो, जसमा सूक्ष्म जीवाणुहरुको अध्ययन समेटिएको हुन्छ । नाङ्गो आँखाले देख्न नसकिने सूक्ष्म जीवहरुलाई सूक्ष्मदर्शकयन्त्रको प्रयोगले मात्र देख्न अनि अध्ययन गर्न सकिन्छ । सूक्ष्मजीवहरु विभिन्न प्रकारका हुन्छन् यी हुन्– ब्याक्टेरिया, भाइरस, फन्गी, पारासाइट्स आदि । प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षरुपमा यस्ता सूक्ष्मजीवहरुले मानव, जनावर, वनस्पति, चराचुरुङ्गी, किराफट्याङ्ग्ररा लगायत सम्पूर्ण वातावरणमा […]

९ असोज, काठमाडौं । नेकपा केन्द्रीय कार्यालयको रेकर्ड हेर्ने हो भने वर्षमा कम्तिमा एक दर्जन साना–ठूला प्रतिनिधिमण्डल चीन गएको भेटिन्छ । चीनमा ७० वर्षदेखि शासन गरिरहेको कम्युनिस्ट पार्टी र ७० वर्षअघि स्थापना भएको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीबीच त्यहीबेलादेखि नै भाइचारा सम्बन्ध रहँदै आएको छ । नेकपा स्थापनाको चार वर्षपछि नै तत्कालीन महासचिव मनमोहन अधिकारीले चिनियाँ कम्युनिस्ट […]