२०७३ साल मंसिर १९ गते साँझको कुरो हो । नयाँ बानेश्वरस्थित इन्द्रेणी फुडल्याण्डमा केपी शर्मा ओली, ईश्वर पोखरेल, प्रदीप ज्ञवाली, योगेश भट्टराई, पृथ्वी सुब्बा गुरुङ र गोकर्ण बिष्टलगायतका नेताहरु एउटा रात्रिभोजमा सरिक थिए । तत्कालीन विपक्षी दलका नेता रहेका ओलीले त्यहाँ बालब्रह्मचारी र माताजीवीचको ‘लसपस’ को कहानी सुनाए । आजीवन ब्रह्मचर्यका लागि लडेका वृद्ध जोगीले […]

यस वर्ष कोरोनासँगै दसैं मनाउनुपरेको छ । यसर्थ, कोरोनाको जगजगीमा दसैं मनाउँदा के कसो गर्नु बेस होला भनी मनमा उब्जिएका कल्पनाहरु आम पाठकसमक्ष प्रस्तुत गरेको छु । यसपटकको दसैं सबैले तनावमुक्त भएर मनाउने अभ्यास गर्न सबैमा सार्वजनिक अपिल गर्छु । ज्येष्ठ नागरिकको सुरक्षा हिन्दू धर्मअनुसार दसैंमा मान्यजन वा आफूभन्दा उमेरले पाका मानिसबाट आर्शिवाद लिने हो […]

दसैंको महिमा र यसको विशेषताको व्याख्या गर्नुपूर्व दसैं के आधारमा नाम राखियो भन्ने भन्ने कुरालाई ध्यान दिनु उपयुक्त हुन्छ । हाम्रा चाडपर्वहरू अधिकांश नामैबाट स्पष्ट अर्थ लाग्ने खालका हुन्छन्, बस् नामलाई गहिरिएर हेर्नुपर्छ । काठमाडौंका नेवार समुदायले यसलाई मोहनी नामले चिन्छन् भने यहाँबाट बाहिर गएपछि यो दसैैं वा विजयादशमी नामले चिनिन्छ । मोहनीको सिधा अर्थ […]

संविधानमा महिलाको हकअन्तरगत ‘महिलाविरुद्व धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक परम्परा, प्रचलन वा अन्य कुनै आधारमा शारीरिक, मानसिक, यौनजन्य, मनोवैज्ञानिक वा अन्य कुनै किसिमको हिंसाजन्य कार्य वा शोषण गरिने छैन । त्यस्तो कार्य कानून बमोजिम दण्डनीय हुनेछ र पीडितलाई कानूनबमोजिम क्षतिपूर्ति पाउने हक हुनेछ’ भनिएको छ । तर, आज पनि समाजमा महिला विरुद्ध हुने हत्या, हिंसा र विभेदका […]

सरकार नागरिकको अभिभावक हो । संकटको घडीमा आफ्ना नागरिकप्रति अझै सरकार संवेदनशील र जिम्मेवार बन्नु नै पर्दछ । तर, जनता कोरोना कहरमा दिनप्रति दिन प्रभावित हुँदा पनि गम्भीर बनेको देखिँदैन । बढ्दो कोरोनाको संक्रमणले महामारीको रुप लिँदा पनि न त सरकारको रुप फेरिएको छ, न त काम गर्ने शैली नै । कोरोना भाइरसको महाव्याधिले आफ्ना […]

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले हालै प्रदेश सरकारहरु संघीय सरकारको इकाई (युनिट) हो भन्नुभयो । उहाँले प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारले स्वतन्त्र ढंगले काम गर्न खोजेको कुराप्रति आपत्ति जनाउँदै यस्तो टिप्पणी गर्नुभएको थियो । सञ्चार माध्यममा आएजस्तै यदि यो अभिव्यक्ति ठीक हो भने संघीयता र संविधानको हिसाबले गम्भीर बहसको बिषय हो । के वास्तवमा प्रदेश र […]

नेपालका एकमात्र घुमन्ते समुदाय राउटे विश्वका अन्य घुमन्ते वा फिरन्ते समुदायहरु जस्तै संकटमा छन् । उनीहरुको संरक्षण, प्रवद्र्धन र विकासबारे बहसमात्र होइन, समयमै व्यवस्थापनको आवश्यकता छ । विगत एकदशक बढी यही समुदायसँगै कार्यरत राउटे उत्थान प्रतिष्ठानले विशिष्टीकृत र समष्टिगत प्रजातीय अध्ययन बजारमा ल्याउँदैछ । यस आलेखमा संक्षिप्त एवं सरलीकृतरुपमा राउटे समुदायका केही विशिष्ट र चर्चा […]

केपी ओली नेतृत्वको नेकपाको सरकारले संघीय संसदमा झण्डै दुई तिहाई बहुमत ल्याएर करिव साढे दुई वर्षदेखि देशमा शासन चलाइरहेको छ ।  यो संविधानले तोकेअनुसार हो भने यो सरकारले अझै अढाई वर्ष निर्वाधरुपमा शासन चलाउन पाउँछ । तर, अढाई वर्षको काम र व्यवहार हेर्दा जनता यसबाट वाक्क दिक्क मात्र भएका छैनन्, जनतामा ठूलो असन्तोष र आक्रोश […]

अहिले हामी संघीय संरचनालाई पूर्ण गर्ने सन्दर्भमा प्रशासनिक संघीय व्यवस्थापनका कामहरु गर्दैछौं । प्रशासनिक व्यवस्थापन भन्नाले विभिन्न प्रदेशमा, स्थानीय तहमा र संघमा कर्मचारीहरुको व्यवस्थापन कसरी गर्ने र माग र पूर्तिको व्यवस्थापन कसरी गर्ने भन्ने विषयमा अहिले सरकार छ । समायोजनको अवस्थादेखि अहिलेसम्म आउँदासम्म अहिले पनि हामीले कर्मचारीको व्यवस्थापनलाई स्थिररुपमा अघि बढाउन अझै सकिरहेका छैनौं । […]

राज्य र नागरिकको पक्षमा हुनेगरी भ्रष्टाचार वा अख्तियारको दुरुपयोग गर्नेलाई दुरुत्साहन गरी मुलुकमा सुशासन प्राप्तिमा सहयोग पुर्याउने उद्देश्यले अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको स्थापना गर्यौं । तर, यसका कृयाकलाप र व्यवहारले बलियो भ्रष्टलाई जोगाउन गठन भएको संस्था जस्तो देखिन गयो । स्वतन्त्र रुपले मुलुकको पक्षमा काम गर्ने भन्दा पनि बाहिरियाको इसारामा कसैलाई जोगाउने र कसैलाई समाप्त […]

‘करोड र लाखका कुरा छोडौं, अर्ब, अर्बको लुट भइरहेको छ । म प्रधानमन्त्री छँदा शुरु गरेको बूढीगण्डकी जलविद्युत आयोजनाबाट केपी शर्मा ओली, शेरबहादुर देउवा र प्रचण्डले ९ अर्ब रुपैयाँ कमिशन खाएर अलपत्र पारिरहेका छन् । मलाई थाहा छ यो कुरा । प्रमाणित गर भन्नुभयो भने म तुरुन्त गर्न सक्छु । यो मात्र होइन, अरु १०/८ […]

एउटा मान्छेले संसार बदल्न सक्छ तर संसार बदल्नु भन्दा पहिले उसले आफूलाई बदल्नु पर्छ- अज्ञात । ‘एउटा मान्छेले संसार बदल्न सक्छ’ भन्ने हामीले सुन्दै आएको कुरो हो । इतिहासका घटनाहरू हेर्दा त्यो कथन धेरैपटक सत्य सावित पनि भएको छ । तर, दुःखको कुरा, अहिलेसम्म कोही पनि त्यो ‘एउटा मान्छे’ बन्न सफल भएको छैन । बरू […]

विसं २००७ सालयताको नेपाली राजनीतिक इतिहासलाई केलाउने हो भने देशमा जब-जब कुनै पनि दलले चुनाव जितेर बहुमत वा दुई तिहाई मतले सरकार सञ्चालन गर्न थाल्छ, तब-तब मुलुकमा अनपेक्षित राजनीतिक दुर्घटनाहरू हुने गरेका उदाहरण छन् । चुनावपश्चात् परिवर्तित जनमतको आकांक्षाविपरीत मुलुक झन् अस्थिरता र अराजकताको भुँमरीमा फस्दै गएको तथ्यहरू भेटिन्छन् । मुलुकमा राजनीतिक स्थिरता,सुशासन,समृद्धि र विकासका […]

गाउँका अगुवाहरुले पञ्चायत (पञ्चायती) मार्फत कानुन हातमा लिने गरेको घटना राष्ट्रिय बहसको विषय बनेको छ । सँगसँगै, संविधानमा मृत्युदण्डको प्रावधान नभए पनि बलात्कारीलाई मृत्युदण्ड दिनुपर्ने माग काठमाडौंमा मुखरित भएको छ । आखिर, पञ्चायती प्रथा र मृत्युदण्डको मागलाई कसरी हेर्ने ? यसमा विधिशास्त्रीय नजर आवश्यक देखिएको छ । यस आलेखमा मृत्युदण्डको माग र पञ्चायती प्रचलनबारे विश्लेषणात्मक […]

म स्वास्थ क्षेत्रको ब्यक्ति होइन । न त कोरोनाको विषयमा खोज अनुसन्धान नै गरेको व्यक्ति हुँ । हुँ त केवल संक्रमणको अनुभवी एवं पूर्वसंक्रमित । मैले व्यक्त गरेका कतिपय विषय मेडिकल विज्ञानले प्रमाणित गरिनसकेका हुन् । त्यसैले, मैले यहाँ केवल आफ्नो अनुभव र अनुभुति मात्र व्यक्त गर्न खोजेको छु । पछिल्लो केही दिनमा प्रत्यक्ष सम्पर्कमा […]

कर्णालीको सुर्खेतमा जन्मिएँ । हुर्के–बढेको सुर्खेत । नेपालगञ्ज र काठमाडौंमा विद्यार्थी जीवन बिताएँ । सामाजिक, राजनीतिक, पेशागत जीवनमा पूर्व मेचीदेखि पश्चिम कालीका ६६ जिल्लाका हिमाल, पहाड र तराईमा घुमेको छु । आफ्नो जीवनका ४४ औं वसन्तको मध्यान्तरतिर २०७६ पौषमा पहिलोपटक रोल्पा बसी नेपाल सरकारले कार्यान्वयन गर्ने एक आयोजनामार्फत रोल्पाली र रोल्पाका संकटासन्न समुदाय तथा परिवारमा केन्द्रीत भई सेवा गर्ने अवसर मिल्यो । […]

‘मैले समयको अन्तर्निहित महत्त्व बुझेकी एकजना महिलाबारे सुनेको थिएँ । उनका श्रीमान एक सिपालु चर्मकार र असाध्यै उत्कृष्ट कालीगढ थिए । तर, समय बितेको पत्तै पाउँदैनथे । व्यर्थै भए पनि उनकी श्रीमतीले सधैं उनलाई ‘समय नै पैसा हो’ भन्दै सिकाउँथिन् । तर, उनले सधैं श्रीमतीको कुरालाई मजाकमा उडाए । हरेक रात पेरिस क्लकलाई सराप्दै बसे […]

२३ असोज काठमाडौं । नेपालको संविधानमा मृत्युदण्डको प्रावधान छैन । तर, संघीय सांसदहरुले नै बलात्कारीलाई मृत्युदण्ड दिने कानुनको माग गर्न थालेका छन् । संसदीय समितिमा बलात्कारीको लिंग छेदन गर्ने कि मृत्युदण्ड दिने बहस हुन थालेको छ । यसै सन्दर्भमा हामीले २०४७ सालको संविधानमा मृत्युदण्डको प्रावधान किन हटाइयो भन्नेबारे संविधान निर्मातामध्येका एक, दमननाथ ढुंगानासँग जिज्ञासा राख्यौं […]

वाणिज्य मन्त्रालयमा सचिवको जिम्मेवारीमा छँदाको एउटा अनुभव रोचक भएकाले बेलावखत साथीभाइलाई सुनाउने गर्दछु। एकदिन कार्यालयमा काम गरिरहेका बखत धनगढीदेखि केही व्यवसायी साथीहरु प्रतिनिधिमन्डलसहित भेट्न आउनुभयो। समस्या के रहेछ भनी बुझ्दा वहाँहरु भारतदेखि बंगुर ल्याई नेपालमा बिक्री गर्नुहुँदोरहेछ। के कारणले हो, सायद कुनै आन्तरिक कारणले होला, भारतको उत्तर प्रदेशबाट नेपालतर्फ बंगुर ल्याउन रोक लगाइएको रहेछ। उहाँहरुको […]

मनोरम प्राकृतिक छटा, बहुधार्मिक, बहुजातीय, बहुभाषिक, जैविक विविधता र सामाजिक विविधता एवं ऐतिहासिक तथा साँस्कृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यस्थलको रूपमा परिचित छ । पछिल्लो समयमा प्रविधिमा भएको अभूतपूर्व विकासका कारणले समुच्च विश्व नै एउटा गाउँको रूपमा परिणत हुँदै गएको अवस्थामा नेपालले आफ्नो पर्यटन सम्भावनालाई विश्वसामु प्रस्तुत गर्दै अत्यधिक लाभ […]

महिला हिंसाका घटना दिनप्रतिदिन बढ्दै गएका छन् । त्यसैले साझा सवाल बनाएर थप सशक्त रुपमा अगाडि बढ्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गर्यौं । सबै राजनीतिक दलका महिला सांसद भेला भएर छलफल सुरु गरेका छौं । १२ असोजमा सिंहदरवारमा पहिलो भेला गर्यौं, जुन भेलाले ९ सदस्यीय टाक्सफोर्स (लैंगिक न्यायका लागि संघीय महिला सांसद समूह) गठन गरेको छ । […]