पछिल्ला दिनमा प्रायजसो शनिबार पीसीआर परीक्षण गर्ने गरिएको थिएन । आवश्यक स्वाब नमुना नपुगेर एक/दुई दिनको फरकमा पीसीआर हुँदै आएको थियो । तर हामीले होलीअघि नै सचेत हुन आग्रह गरेका हौं । यो स्थितिको पूर्वानुमान भएकै हो । २०७७ चैतको अन्तिम साता दुई अंकमा संक्रमित भेटिन थालिसकेका थिए । जिल्लास्तरीय कोभिड संकट व्यवस्थापन केन्द्र (डीसीसीएमसी) […]

नेपाल पत्रकार महासंघको चुनाव प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणालीबाट सम्पन्न भएपछि अब मुलुकका सम्पूर्ण चुनाव ‘प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली’मा जानुपर्ने बहस बढ्न थालेको छ । देशभरका १३ हजारभन्दा बढी पत्रकारहरूले नयाँ कार्यसमितिका लागि जिल्लादेखि केन्द्रसम्मका प्रतिनिधिहरूलाई प्रत्यक्ष रूपमै मत दिएर आफ्ना नेता चुने । अघिल्लो निर्वाचनसम्म विधानअनुरूप पार्षदले मात्रै मतदान गर्न पाउने व्यवस्था भए पनि यो पटक साधारण […]

केही दिनदेखि नेपालका अधिकांश क्षेत्रमा डढेलो लागेर देशका धेरै स्थानमा वायुको गुणस्तर सूचकांक अत्यन्त खतरनाक अवस्थामा पुगेको छ । छिटफुट वर्षासँगै डढेलो केही मात्रामा नियन्त्रण भई देशभरको वायु गुणस्तरमा सुधार हुँदै आएको छ । सामान्यतया चैत महीनामा नेपालमा धेरै आगलागीका घटना हुने र जंगलमा डढेलो लाग्ने गर्छ । यसले वायुमा प्रदूषणको मात्रा बढ्छ । विभिन्न […]

सिरुवा थारू समुदायमा युगौंदेखि चलिआएका विभिन्न पर्वमध्ये एक महत्वपूर्ण सांस्कृतिक पर्व हो । यसलाई जूरशितल पनि भन्ने गरिन्छ । यसको छुट्टै महत्व र पहिचान छ । जूरको अर्थ ‘भाग्य’ अथवा चिसो भन्ने हुन्छ । यसकारण यसलाई शीतलता प्रदान गर्ने भाग्य–पर्वको रूपमा लिइन्छ । खेती नै प्रमुख आय-आर्जनको स्रोत भएको थारू समुदायमा पानीको महत्व हुने नै […]

संसद भनेको प्रजातान्त्रिक मुलुकमा जनताद्वारा निर्वाचित प्रतिनिधिको सर्वोच्च संस्था हो । आज विश्वका सबै प्रजातान्त्रिक मुलुकका संविधानमा संसदीय सर्वोच्चताको प्रावधान पाइन्छ । संसदमा जनताद्वारा चुनिएका व्यक्ति हुन्छन् र उनीहरूले नै जनताको चाहनाअनुसार राज्यको नीतिनिर्माण गर्छन् तर केही शताब्दीअघि भने यस्तो व्यवस्था थिएन । संसदीय सर्वोच्चताको व्यवस्था त सन् १६८८ मा बेलायतमा भएको क्रान्ति, जसलाई ‘गौरवमय […]

संविधानका व्याख्याता संविधानविद्हरू भए पनि राजनीतिको विद्यार्थीको नाताले संविधानको व्यावहारिक प्रयोग, दलीय नेतृत्वको नियत र मुलुकको राजनीतिक निकास सवालमा देखा परेका अन्योलको सेरोफेरोमा यो लेख केन्द्रित छ । लोकतान्त्रिक बहुदलीय प्रणालीको सुन्दर पक्ष संसदीय व्यवस्था हो । कार्यपालिका, न्यायपालिका र व्यवस्थापिकामध्ये संसदलाई नेपालको संविधान २०७२ ले प्रमुख निकायको रूपमा स्वीकारेको छ । शक्तिपृथकीकरणको सिद्धान्त अनुसार […]

वितेको केही साता अत्यधिक बढेको वायु प्रदूषणलाई हामीले भोग्यौं । वितेका वर्षहरूमा भन्दा यस वर्ष अधिक मात्रामा वायु प्रदूषण भयो । जंगलमा लागेको आगो, धुवाँ–धूलोका कारण पुस–माघ महीनाको कुहिरो, हुस्सु जस्तो प्रदूषण देखियो । सरकारले चार दिन सम्पूर्ण शैक्षिक संस्था बन्द गरेर आम नागरिकलाई पनि घरबाट ननिस्कन आह्वान समेत गर्‍यो । केही दिन हल्का सुधार […]

विश्वमा कोरोना संक्रमण शुरू भएको करीब डेढ वर्ष भइसकेको छ र यसको आतंक हाल पनि जारी छ । यस वर्षको अप्रिल पहिलो हप्तासम्म विश्वमा १३ करोडभन्दा धेरैलाई कोरोना संक्रमण भइसकेको छ भने साढे २९ लाखभन्दा धेरैले यसैका कारण आफ्नो ज्यान गुमाइसकेका छन् । यस दौरान विश्वमा कोरोना प्यान्डेमिकको कैयौं लहर आइसकेका छन्, अझै कैयौं लहर […]

अन्ततः काठमाडौंमा मेलम्चीको पानी आइपुगेको छ । यो सबैको लागि खुशीको विषय हो । काठमाडौंवासीले धेरै समयदेखि प्रतीक्षा गर्दै आएको घडी आइपुग्नै लागेकोमा सबैमा एक प्रकारको खुशी र कौतूहल छाउनु स्वाभाविक मान्न सकिन्छ । अहिले नौ दिनमा एक पटक त्यो पनि बिहान ४ बजे उठेर मोटर जोड्दै पानी तान्नुपर्ने र त्यसमा पनि एक घन्टा नहुँदै […]

आगलागीको जोखिमबाट कुनै पनि जिल्ला अछुतो छैनन् । नेपालमा त्यस्तो कुनै बस्ती छैन होला जहाँ आगलागी नभएको होस् । त्यसैले यसको जोखिम सबैतिर छ । घरमा आगलागीको जोखिम बढाउन हाम्रो जीवनशैली पनि ठूलै कारक हो । उदाहरणका लागि मध्यमवर्गीय परिवारको एउटा कोठालाई नै विचार गरौं न ! त्यहाँ सोफा हुन्छ, त्यसभित्र फोम छ । पर्दा […]

आपतकालीन अवस्थामा अग्नि नियन्त्रण तथा उद्धार गर्ने सवारी साधन हो, दमकल । त्यसमा आगलागी नियन्त्रण तथा उद्धारका लागि आवश्यक पर्ने विभिन्न यन्त्र, उपकरण, पानी र केमिकलसहितका सामग्री राखिएका हुन्छन् । अन्तर्राष्ट्रिय विपत्को ‘कलर कोड’ अनुसार रातो रंग लगाइएका विभिन्न किसिमका बत्ती र साइरन जडित सवारी साधनलाई हामी दमकल भनेर बुझ्छौं । अहिलेको अवस्थामा दमकलको महत्व […]

आजको युगलाई आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स, प्रबोधन, साइबर कल्चर, विश्वव्यापीकरण, डिजिटल इकोनोमी, निष्पक्ष विश्वव्यापीकरण, डिजिटल डिक्टेटरसिप तथा नक्षत्र युद्धको कुल योग हो भन्दा अतिशयोक्ति नहोला । यसरी गतिशील राष्ट्रिय जीवनका पक्षहरू उन्नतिको शिखर चुम्न अग्रसर छन् । यी यावत् विषयको आविष्कारक, विकास र नेतृत्वकर्ता केवल मानिस हो । जसको प्रभाव प्रकृति, मानव समाज र चिन्तनमा पर्दछ । […]

नेपाल पत्रकार महासंघले प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली अपनाएपछि बुधबार पहिलो पटक देशभर एकैदिन निर्वाचन हुँदैछ । १३ हजारभन्दा बढी पत्रकार सदस्यहरुले आफ्नो नेतृत्व चयनका लागि मतदान गर्दैछन् । यो एउटा ऐतिहासिक क्षण हुनेछ । एक दशक लामो प्रयासपछि परिषद् सदस्य (पार्षद्) प्रणाली अन्त्य गरी महासंघ प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणालीमा जानु आम पत्रकारहरुका लागि खुसीको कुरा हो । […]

नेपालमा अस्थिर राजनीतिको मुख्य जड राजनीतिक बलमिच्याइँ हो । स्वतन्त्र संवैधानिक आयोगहरू राजनीतिक दलका कार्यकर्ता भर्ती केन्द्र बन्दै जाँदा बहुदलीय संसदीय प्रणालीप्रति जनविश्वास घट्दै गएको यथार्थ जगजाहेर छ । विधि विधानको उपहास गर्दै पार्टी नेतृत्वप्रति बफादारी देखाउने कुसंस्कारले दूषित बन्दै गएको राजनीति मुला धोएसरी पखाल्नु अपरिहार्य बनेको छ । न्यायालयलाई समेत राजनीतिक दुष्चक्रमा तान्ने दुष्प्रयासले […]

एक किसिमले हेर्दा जङ्गली जनावरहरूबाट मान्छेमाथि हुने आक्रमण प्राकृतिक जस्तो देखिन्छ । सामान्यतया जब वन्यजन्तुको बासस्थानमा विचलन आउँछ, उनीहरूलाई पर्याप्त वासस्थान वा खाना हुँदैन, उनीहरू बास र खानाको खोजीमा बाहिर आउँछन् । निकुञ्जभित्रै उपयुक्त बासस्थान र पर्याप्त खानेकुरा पाए भने उनीहरू बाहिर निस्किँदैन’थे होला । आफ्नो जीवनमै संकट भइसकेपछि मात्रै उनीहरू बाहिर आएका हुन्छन् । […]

नेपाल जैविक विविधता संरक्षणमा सफल मानिन्छ । हामीले जुनजुन वन्यजन्तुको गणना गर्दै आएका छौं, तिनको संख्या निरन्तर बढ्दो छ । तर राम्रो काम गर्दागर्दै पनि वन्यजन्तु व्यवस्थापनको समग्र अवधारणालाई राज्यले राम्रोसँग कार्यान्वयन गर्न सकेका छैन । त्यसको एक अनपेक्षित परिणाम मानव र वन्यजन्तुबीचको द्वन्द्व हो । नेपालको वन्यजन्तु संरक्षण अभियानमा हालको लागि सबैभन्दा ठूलो समस्या […]

देशमा संघीय शासन व्यवस्था लागू भएपछि स्थापना भएका तीन तहका सरकारको समयावधि चार वर्ष बितिसकेको छ । नेपालको संविधान, २०७२ ले व्यवस्था गरे अनुरुप संघीय, प्रदेश र स्थानीय सरकारलाई विशिष्ट जिम्मेवारी र अधिकारहरु तोकिएको छ र सोही बमोजिम अहिले देशभर संघीय सरकारको नेतृत्वमा ७ प्रदेश सरकार र ७५३ स्थानीय सरकार सञ्चालनमा छन् । संवैधानिक रुपमा […]

रुसी अक्टोवर क्रान्तिका नायक लेनिनले बनाएको कम्युनिष्ट पार्टी सञ्चालनको प्रमुख सिद्धान्त जनवादी केन्द्रियतालाई संसारका सबैजसो कम्युनिष्ट पार्टीले मान्दै आएका छन् । नेपालमा पनि यसको विभिन्न हिसाबले बहस–पैरबी र प्रयोग हुदै आएको छ । सात दशकभन्दा लामो नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनको बिभिन्न कालखण्डमा जनवादी केन्द्रियता विवादित पनि बन्दै आएको छ । पछिल्लो पटक नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी ९नेकपा० […]

जर्मन मूलका अमेरिकी अर्थशास्त्री रिचार्ड मसग्रेभले सन् १९५९ मा प्रान्तीय वा स्थानीय सरकारमा उपलब्ध आर्थिक स्रोत (पैसा)लाई न्यायिक वितरण गर्ने क्षमता संघीय सरकारको वित्तीय प्रणालीसँग हुनुपर्दछ भन्ने अवधारणा अघि सारेको पाइन्छ । अर्थशास्त्री रिचार्डले संघीय सरकारले मुलुकमा उपलब्ध आर्थिक स्रोत व्यवस्थापन गरी प्रान्तीय वा स्थानीय सरकारलाई वितरण गर्न सक्दछ भन्ने दृष्टिकोणको धरातलबाट वित्तीय संघीयताको सिद्धान्त […]

पृथ्वीमा भएको हावा दूषित वा फोहोर हुनु नै वायु प्रदूषण हो । जब हावालाई दूषित बनाउने सल्फरडाइअक्साइड, नाइट्रोजन अक्साइड, क्लोरोफ्लोरो कार्बन, कार्बन मोनोअक्साइड र कार्बनडाइअक्साइडको मात्रा वृद्धि हुन्छ हामी त्यसलाई वायु प्रदूषण भन्दछौं । हावामा करिब ७८ प्रतिशत नाइट्रोजन, २० प्रतिशत अक्सिजन र २ प्रतिशत अन्य ग्याँस रहेको हुन्छ । अहिले काठमाडौंको आकाशलाई वायु प्रदूषणले […]

झण्डै दुई तिहाइ सांसद सदस्यको बलमा प्रधानमन्त्री बनेका केपी ओलीले संसदमाथि प्रहार गर्न खोज्दा उनलाई नै सघाएकी राष्ट्रपतिले सर्वदलीय बैठकमार्फत ओलीको कदमको बचाउ गर्दै उनकै गुणगान गर्न खोज्नु विधि, विधान र संविधानप्रतिको उपहास हो । सर्वोच्च अदालतको संसद पुनस्र्थापनाको फैसलाले मुलुकको राजनीति लयमा फर्कने आशा गरिएको थियो तर माग दाबी नै नगरिएको विषयमा प्रवेश गरी […]